‘Betekenisvol’ werk – kan dat wel met robots?

Hoe voorkom je dat het werk dodelijk saai wordt voor mensen in magazijn, nadat automatisering zijn intrede heeft gedaan? Nieuw wetenschappelijk onderzoek legt de vinger bij ethische aspecten. Welke ‘restbanen’ blijven er over?

De onderzoekers hebben bij verschillende geautomatiseerde en minder geautomatiseerde magazijnomgevingen hun licht opgestoken. Hoogleraar Pascale Le Blanc en Sonja Rispens (universitair docent) richten zich op het optimaliseren van het functioneren van mensen in organisaties. Ze zijn beiden werkzaam aan de TU Eindhoven bij de Human Performance Management Group, als onderdeel van de faculteit Technische Bedrijfskunde. Twee jaar lang deden ze onderzoek naar de gevolgen van automatisering en robotisering in warehouses. Het onderzoek was in opdracht van NWO en werd ondersteund door de Topsector Logistiek en TKI Dinalog. Albert Veenstra was tevens betrokken als lid van het valorisatiepanel.

Heel interessante omgeving

Rispens: “Wat we interessant vinden in de logistiek, met name in de e-fulfilment achter webwinkels, is de toegenomen druk om snel te kunnen leveren, de toegenomen druk om in korte tijd het werk te doen. Kijk maar op een retourenafdeling van grote e-commerce bedrijven, dat is echt ongelofelijk, je weet niet wat je ziet. Dit is een heel interessante omgeving om dit onderzoek te doen.”

Le Blanc: “We doen dit onderzoek voor NWO vanuit het programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren van de Topsector Logistiek. Dus zagen we het ook als onze opdracht om te kijken naar de ethische aspecten van geautomatiseerde werkomgevingen. Om die reden werken we samen met andere afdelingen binnen de faculteit, waaronder de vakgroep filosofie en ethiek. Samen keken we naar een antwoord op de vraag: hoe betekenisvol is het werk nog?”

Taken bij elkaar vegen

De aanname vooraf aan het onderzoek was, dat werken in een automatisch magazijn niet direct zal leiden tot een zinvollere invulling van de verschillende functies die moeten worden uitgevoerd. Dat is bij de start van een automatiseringsproject ook vrijwel nooit een gespreksonderwerp. Robots worden vooral ingezet omdat de technologie beschikbaar is. “Het kan, dus gaan we het toepassen. Later komen dan de nadelige gevolgen op tafel”, constateert Rispens.
“Ons advies is daarom: kijk vooral naar de banen die overblijven”, bepleit Le Blanc. “Voorkom dat een aantal overgebleven taken bij elkaar worden geveegd om een nieuwe job te creëren. Vanuit de veranderkunde weten we, dat je medewerkers er vanaf het begin bij moet betrekken. Geef ze de kans om mee te denken over de vraag hoe ze met behulp van automatisering in staat zijn om hun werk beter te doen. Dan zijn ze minder afwerend. Realiseer je ook, dat zij de ervaringsdeskundigen zijn.”

Mens is plooibaar, robot niet

Voor Le Blanc en Rispens is het zeker niet zo, dat ze bedrijven ervan willen weerhouden om de overstap te maken naar grotendeels geautomatiseerde magazijnen. Maar het kan ook niet zo zijn, dat medewerkers zich maar gewoon moeten schikken in hun lot; een kwestie van accepteren dat het zo is.

Rispens: “Het is heel begrijpelijk om zo te denken. De mens is vreselijk plooibaar in tegenstelling tot een machine. Dus moet de medewerker zich maar aanpassen. Maar dat is  wel een zorgelijke ontwikkeling, want het resulteert in zeer uitgeklede banen. Dat leidt tot demotivatie en tot meer verloop, terwijl er schaarste op de arbeidsmarkt is. Kijk liever naar het geheel van taken die er zijn in de nieuwe situatie en probeer er zinvolle banen voor de mensen mee te creëren.”

Bron: Logistiek.nl