Jaarverslag Verdus 2015

2015 was het jaar van vernieuwing binnen het kennisinitiatief Verbinden van Duurzame Steden (VerDuS). Er is het hele jaar door verschillende mensen hard gewerkt aan het nieuwe programma SURF, Smart Urban Regions of the Future. Dat resulteerde in december tot de honorering van vijf grote nationale projecten en dertien middelgrote internationale projecten. Ondertussen werd er niet alleen gebouwd aan nieuw onderzoek (ook op Europees niveau, rond JPI Urban Europe), maar plukten we ook nog vruchten van de drie eerdere VerDuS-programma’s die in de periode 2014/2015 tot hun afronding kwamen. Zo hield het programma Kennis voor Krachtige Steden (KKS) een slotcongres en verschenen er interessante publicaties, promoveerden er tien onderzoekers binnen Duurzame Bereikbaarheid van de Randstad (DBR) en zagen we kennis uit Urban Regions of the Delta (URD) doorsijpelen naar andere plekken. Ook zijn de communities van ‘onze’ onderzoekers met praktijkpartijen voor de thema’s fiets en transit oriented development in de lucht gehouden. Hieronder een greep uit de VerDuS-activiteiten en -resultaten waar we graag even met u op terugblikken.

Januari 2015
Els Beukers promoveert binnen KKS op haar onderzoek naar verbeteringen in de toepassing van de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA). Complexe ruimtelijk-infrastructurele plannen vragen om een andere benadering dan een standaard-MKBA, stelt ze.
De Raad van Toezicht VerDuS sluit deze maand de programma’s DBR en URD formeel af. Waardevolle lessen uit beide programma’s worden meegenomen in het nieuwe programma SURF, waarin samenwerking tussen wetenschap en praktijk en disseminatie en valorisatie van kennis extra belangrijk zullen worden.

Februari 2015
Deze maand promoveren er drie onderzoekers in het kader van DBR – allemaal op het fenomeen reisinformatie. Onder bepaalde omstandigheden leidt gedrag van reizigers die zowel reisinformatie gebruiken als kiezen voor telewerken tot een betere bereikbaarheid, concludeert onderzoeker Ruihua Lu. Gebruik van reisinformatie in het woon-werkverkeer helpt echter minder goed tegen files dan verwacht. Automobilisten houden vaak vast aan hun gewoonten, stelt Giselle de Moraes Ramos. Sergejs Gubins laat in zijn onderzoek zien dat ’s morgens eerst even thuis werken de files mogelijk vooral opschuift en dus zeker niet volledig oplost. In februari vindt ook de manifestatie Knoop!Punt? over transit oriented development plaats in Pakhuis de Zwijger, uitmondend in een Manifest voor Stad en Spoor. En KKS sluit af met een mooi slotcongres.

Maart 2015
In het kader van de SURF-call voor grote nationale projecten, is er een extra matchmakingsbijeenkomst in Utrecht om de samenwerking tussen hogescholen, universiteiten en praktijkpartijen een boost te geven. Dat hogescholen mee kunnen doen aan een VerDuS-call is immers nieuw en verdient extra aandacht. Verder promoveert Tom Gosens binnen DBR op zijn onderzoek naar recreatiegedrag. Aanleg van stadsparken, meer diversiteit in – liefst waterrijke – landschappen en een focus op cultureel erfgoed maken recreatie voor verschillende typen consumenten beter bereikbaar, stelt hij.

April 2015
Nederlandse steden score minder goed op agglomeratiekracht dan andere steden. Ze kunnen dit echter compenseren door een goede positie in internationale, nationale en regionale netwerken, zo blijkt uit KKS-onderzoek. Uit ander KKS-onderzoek komt naar voren dat laagopgeleiden onvoldoende profiteren van extra banen, ondanks dat zij in steden meer kans op werk hebben. Dat komt onder meer door verdringing op de arbeidsmarkt door hoogopgeleiden.
Deze maand ook twee publicaties die deels verband houden met DBR: een themanummer van Tijdschrift Vervoerswetenschap over elektrische mobiliteit en het boek Nieuwe mobiliteit van DBR-programmacommissielid Arie Bleijenberg, dat hij op persoonlijke titel schreef.

Mei 2015
DBR-onderzoeker Igor Davydenko promoveert op zijn Logistieke Keten Model waarmee beslissingen van bedrijven rond hun logistiek kunnen worden doorgerekend op hun ruimtelijke effecten.

Juni 2015
Uit het promotieonderzoek van Peter Pelzer (DBR) blijkt dat planning support systems de creatieve vrijheid kunnen beperken en tegelijkertijd fungeren als onzinfilters. Ze hebben wel degelijk nut, maar alleen als ze selectief worden ingezet, zegt Pelzer. Wat de SURF-call voor de grote projecten betreft wordt deze maand bekend dat er 49 vooraanmeldingen zijn ingediend: hiervan worden achttien voorstellen als kansrijk beoordeeld. De achttien consortia hebben tot 8 september de tijd om hun voorstel verder uit te werken.

Juli / augustus 2015
De consortia van de achttien kansrijke SURF-voorstellen werken hard aan hun nadere uitwerking. Veel consortia organiseren workshops waarin onderzoekers en praktijkpartners afspraken maken over de aanpak van hun project en de onderlinge samenwerking (onder meer bij het laten ‘landen’ van onderzoeksresultaten in beleid en praktijk). Het SURF-bureau ondersteunt waar mogelijk.

September 2015
De Fietscommunity – waarin experts op het terrein van fietsonderzoek en fietsbeleid kennis uitwisselen – maakt een doorstart. Doel is tot een ‘open innovatieplatform’ te komen met zoveel mogelijk relevante partijen die zich met fietskennis bezighouden. DBR-promovendus Nilesh Anand laat in zijn modelleringsonderzoek zien hoe verschillende belanghebbenden in de stedelijke logistiek beter kunnen samenwerken voor een schonere en meer toegankelijke binnenstad. Dat rekeningrijden op de weg in Nederland nog niet is ingevoerd, ligt aan meer dan alleen de (negatieve) berichtgeving in de media, toont Özgül Ardiç, ook van DBR, aan in haar promotieonderzoek. Huub Ploegmakers promoveerde op KKS-onderzoek naar de herstructurering van bedrijventerreinen. Investeringen hierin hebben geen zichtbare positieve effecten op het economisch functioneren van deze terreinen, stelt hij. Binnen JPI Urban Europe wordt de Strategic Research and Innovation Agenda (SRIA) gelanceerd.

Oktober 2015
Investeren in meer openbaar vervoer levert maar een partiële en erg dure bijdrage aan de oplossing van het klimaatprobleem, zegt DBR-promovendus Ties Brands. Inzetten op elektrisch vervoer, telewerken of bouwen nabij stationslocaties zijn effectiever. Ook verschijnt deze maand de laatste notitie in het kader van de DBR-synthesestudie die tot doel had om vragen van praktijkpartijen over duurzame bereikbaarheid met kennis uit DBR te beantwoorden. Deze keer staat het daily urban system in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag centraal: is hier sprake van integratie of segmentatie?

November 2015
Zowel kennis uit URD als DBR sijpelt zichtbaar door. In het kader van het Jaar van de Ruimte verschijnt de bundel Toevoegen van Ruimtelijke Kwaliteit waaraan verschillende URD- en DBR-onderzoekers hebben meegewerkt. Fietskennis uit DBR is terug te vinden in Fietsen en lopen: de smeerolie van onze mobiliteit van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid. Kennis over transit oriented development (DBR en URD) kwam terecht in OV Knooppunten en hun omgeving – Advies voor een integrale knooppuntenstrategie van het College van Rijksadviseurs.
Natalie Theeuwes promoveert binnen DBR op nieuwe inzichten in het ontstaan en voorkomen van het stedelijk hitte-eiland. Smallere straten en groen helpen tegen hitte.

December 2015
De integrale aanpak voor planvorming in deltagebieden, zoals die is ontwikkeld binnen het URD-project Integrated Design and Planning in the Delta werpt opnieuw in de praktijk vruchten af. Deze keer is de aanpak toegepast in de Hoeksche Waard. Deze maand vindt ook een eerste seminar plaats over onderzoek doen in consortia met praktijkpartijen. De pilot is mede mogelijk gemaakt door VerDuS en wordt in 2016 verder uitgebouwd. De vierde call van JPI Urban Europe ‘Smart Urban Futures’ (ENSUF) gaat open. Op de valreep van 2015 wordt bekend welke vijf grote nationale SURF-projecten en welke dertien middelgrote internationale projecten (mede in het kader van JPI Urban Europe) zijn gehonoreerd en van start mogen gaan in 2016.