Zou het een goed idee zijn als de overheid meer regie op zich neemt, om daarmee de verduurzaming in logistieke ketens een flinke boost te geven? En zou die overheid dan met regelgeving moeten komen en daarop gaan handhaven? Afhankelijk zijn van de overheid, die zelf ook niet uitblinkt in betrouwbaar beleid, klinkt niet erg aantrekkelijk. Maar nu is de praktijk, dat heel veel partijen in de ketens naar elkaar zitten te kijken, zonder een specifieke probleemeigenaar.
Marktpartijen krijgen het zelf niet voor elkaar
Bedrijven in de logistieke sector zelf – maar dat geldt ook voor veel verladers – zouden baat hebben bij een duidelijke regelgeving en handhaving vanuit de overheid. Dat concluderen onderzoekers van Nyenrode, onder aanvoering van prof. Jack A.A. van der Veen. “Dat hoor je ons doorgaans niet zo snel zeggen, want wij zijn er toch vooral voor de ondernemers in dit land. Maar we zien ook dat bedrijven heel erg aanhikken tegen de veranderingen, die verduurzaming met zich meebrengt. En dat is niet omdat het nieuwe denken zo ingewikkeld is, maar vooral omdat het loslaten van het oude denken lastig blijkt te zijn. En toch is het nu heel erg noodzakelijk dat er meer gaat veranderen. Zelf krijgen marktpartijen dat niet voor elkaar.”
Meer doen dan wat je altijd al deed
Hetzelfde doen maar dan duurzamer, zoals nu vaak gebeurt, dat schiet volgens Van der Veen niet op. “Je kunt wel blijven doen wat je altijd deed, maar dan krijg je wat je altijd kreeg en dat is niet wat we nodig hebben.”
Van der Veen heeft zich, tijdens de periode afgelopen twee jaar waarin hij ernstig ziek was, toch bezig gehouden met een onderzoek naar verduurzaming van de logistieke ketens en dan toegespitst op de vraag hoe het zit met juridische achtergrond daarvan: de rol van recht en handhaving. Samen met universitair hoofddocent Ingrid Koning en hoogleraar Tineke Lambooy, allebei ook werkzaam aan Nyenrode, leverde de gezamenlijke inspanning eind vorig jaar een lijvig, maar belangwekkend rapport op. De onderzoekers deden hun studie binnen het kader van een interdepartementaal onderzoeksprogramma gericht op ‘Handhaving en gedrag’. Anders gezegd: wat kan de overheid doen om bedrijven (maar ook burgers) in de gewenste richting te manoeuvreren met behulp van regelgeving en – niet onbelangrijk – handhaving.
Waan van de dag is een slecht excuus
“Want van verduurzaming in ketens komt nog maar heel weinig terecht”, zo steekt de supply chain hoogleraar niet onder stoelen of banken. “Wat ik mis bij veel logistieke bedrijven is het besef van de toekomst en een visie op dit soort vraagstukken en dat vind ik zekere zin wel verwijtbaar. Je mag van elk bedrijf toch vragen dat ze een visie hebben op de toekomst. In dat opzicht heb ik niet echt een positief beeld van de sector.”
Het is de waan van de dag, in zekere zin ook wel begrijpelijk, die volgens Van der Veen organisaties ervan weerhoudt om de noodzakelijke stappen te zetten. In zijn ogen is daar echter geen excuus voor, al snapt hij ook wel dat bedrijven niet van vandaag op morgen alles kunnen omgooien. “Maar bedrijven die nu zeggen: ‘we cross the bridge when we get there’, die hebben het niet begrepen.”
Van der Veen beseft heel goed dat bedrijven niet staan te springen om meer regels op dit gebied. “Voor je het weet zie je een half wetboek op je afkomen en wat betekent dat dan voor jouw organisatie? Grote bedrijven kunnen zich juristen veroorloven, maar kleine bedrijven zitten al gauw met de handen in het haar. Iedere ondernemer wil aan de wet kunnen voldoen, maar hoe dan? Toch vinden wij dat de overheid hierin de leiding moet nemen, want met pappen en nathouden gebeurt er niet genoeg. Je kunt maar beter duidelijkheid verschaffen wat dat betreft. Het probleem voor je uitschuiven, maakt de situatie in de toekomst alleen maar lastiger.”
‘Vraag het aan de duurzaamheidsmanager’
Om een beter inzicht te krijgen, vroegen de onderzoekers op verschillende plekken in twee concrete supply chains en daarnaast bij ongeveer dertig organisaties naar de duurzaamheidsinitiatieven. Niet overal kregen ze hetzelfde antwoord. “Vaak was het ook: dat weet ik niet precies, dat moet je vragen aan onze duurzaamheidsmanager. Als mensen in de logistiek het zelf niet zo goed weten, dan kun je niet verwachten dat er iets mee gebeurt. De paradox is dat duurzaamheid bij alle bedrijven hoog op de agenda staat en daarover in gesprek zijn in hun strategisch overleg”, merkt Van der Veen op.
In de interviews die Koning met haar team heeft gedaan werd eens te meer duidelijk, dat bedrijven de oplossing zoeken in samenwerking. “Het besef is er wel, maar toch komt het vaak niet van de grond. Waar ligt dat dan aan? Ik denk dat de partij met echte duurzaamheidsdoelstellingen op dit gebied, namelijk de logistiek dienstverlener, niet de degene is met voldoende macht in de keten. Verladers zijn vooral bezig met hun producten en services om die duurzaam te maken. Dus blijft het liggen. Ik vind dat treurig, iedereen ziet dat het op een andere manier zou moeten, maar de marktpartijen redden het niet met elkaar. Ze zien allemaal dat het op ketenniveau anders moet en ook dat er meer vertrouwen nodig is. Bedrijven moeten op een andere manier leren kijken naar wat het doel in die keten is; niet meer wat is mijn doel, maar hoe gaan we iedereen in de keten helpen om deze transitie door te komen?”
Innovatie is nodig zo mogelijk in ecosystemen
De dreigende impasse heeft ook te maken met de basishouding van veel mensen in de logistiek. Logistiek professionals zijn, volgens Van der Veen, per definitie bezig met het vermijden van risico’s. “En alle innovaties, ook op duurzaamheidsgebied, zijn juist ‘risicozoekend’ zou je kunnen zeggen. Innovaties waarvan je hoopt dat die positief uitpakken, maar toch ook het risico in zich dragen dat het niet lukt. Dat is de paradigmashift die nodig is denk ik. Anders tegen risico’s aankijken. Bedrijven zullen op korte termijn iets moeten doen, omdat ze anders op lange termijn niet meer bestaan. Als je specifiek kijkt naar logistiek dienstverleners, dan zie je dat de grote bedrijven daar professioneel mee omgaan. Het zijn toch de kleintjes die de sector in zijn geheel dwars zitten. Het is niet onlogisch dat er veel consolidatie plaats vindt om die reden. Of meer werken in ecosystemen. Helemaal niets mis mee. Alleen zie je nu vaak dat economische aspecten bedrijven aanzetten tot meer samenwerken. Hier gaat het over expertise en innovatie, andere organisatievormen wellicht ook.”
‘Wicked problem’ want veel verschillende stakeholders
Nu het onderzoek is afgerond, zijn Koning van Van der Veen op zoek naar mogelijkheden om aanbevelingen daaruit verder uit te werken. Bijvoorbeeld hoe bedrijven ook vanuit juridisch perspectief beter kunnen samenwerken; niet zozeer wat betreft aansprakelijkheidsvraagstukken, maar meer gebaseerd op de geldende regelgeving. Koning: “Hoe ga je om met contracten? Kun je vertrouwen juridisch stutten? Hoe zet je dat op papier? Wat moet erin staan, of juist niet? Het snijvlak van juridisch en ketensamenwerking, daar ben ik met name in geïnteresseerd.”
“Gechargeerd zou ik willen zeggen, ketensamenwerking is de oplossing voor al onze problemen.” Van der Veen blijft graag met oneliners strooien. “Of het nu gaat om digitalisering, verduurzaming, krapte op de arbeidsmarkt, ketensamenwerking helpt om daar verder in te komen. Maar ketensamenwerking is wel een super vaag begrip, waar iedereen een eigen definitie bij heeft. De juridische invalshoek dwingt je om dat scherp te formuleren naar elkaar toe en om te weten waar je je als bedrijf precies aan committeert.”
Koning: “We gaan de conclusies overal neerleggen, ook bij overheid en bij de handhavingsinstanties, omdat dit ook voor hen een andere manier is om er naar te kijken. Dus weg van het typische sectordenken en meer richten op ketens. Regelgeving en beleid is vaak gericht op sectoren, maar doelstellingen zoals CO2 reductie moet in de ketens van de grond komen door middel van innovatieve oplossingen. Daar is nu geen beleid op, daar is de wetgeving niet op ingesteld. Wij vinden dat het anders moet, ook al is dat niet zo simpel, dat realiseren we ons. Daarom noemen we het ook een ‘wicked problem’, waarbij het heel erg nodig is dat alle stakeholders bij elkaar komen om oplossingen te bedenken.”
Bron: Logistiek.nl
