Circulaire Economie – een grote transitie

De Circulaire Economie neemt een vlucht in Nederland; steeds meer bedrijven, organisaties en onderzoekers besteden aandacht aan het sluiten van materiaal-kringlopen, het ontwerpen voor hergebruik van goederen en grondstoffen en het inzetten van nieuwe, circulaire businessmodellen. De logistiek heeft een essentiële rol hierin te spelen vanwege haar ervaring met het denken in netwerken en het organiseren van ketensamenwerking. Het gaat daarbij niet alleen om het organiseren en afhandelen van de fysieke goederenstromen van A naar B, maar om het integrale logistieke denken door alle partijen in de keten.

De overgang naar een circulaire economie biedt dus juist ook de logistiek grote kansen. Immers de kern van logistiek is het verbinden. En dat is de crux: De opschaling lukt alleen maar als bedrijven en organisaties die nieuwe vindingen doen, elkaar snel en effectief weten te vinden. Bovendien: De logistiek staat voor ongeveer 10% van het BNP en eveneens 10% van de werkgelegenheid in Nederland. Het is dus een grote sector. Als deze de stap naar ‘circulair functioneren’ heeft weten te maken is er dus veel gewonnen. Vandaar: Logistiek Beweegt de Circulaire Economie.

Lees hier het verslag van de editie op 11 oktober 2022. Het verslag van de meeste recentie bijeenkomst op 12 oktober 2023 kunt u hier lezen.

Rollen van ketenpartijen

Hoe de rol van producenten, logistiek dienstverleners, distributeurs en eventueel nieuwe partijen er precies uit moet zien in de circulaire economie, is nog niet voor iedereen helder. Wanneer en hoe kan een logistieke dienstverlener een bijdrage leveren aan een circulair businessmodel? Op welke manier moet een circulaire supply chain van een producent worden aangepast? Veel partijen zijn zoekende hierin. Tegelijkertijd wordt er in diverse onderzoeksprogramma’s gewerkt aan kennisontwikkeling op dit gebied. Een logische stap is om deze drie partijen bij elkaar te brengen om innovatie, kennisontwikkeling en -toepassing te versnellen, en zo samen circulaire waardeketens te organiseren.

Een initiatiefgroep, bestaande uit TKI Dinalog, Lectorenplatform Logitimo, evofenedex, Stichting Transactieland, Nationaal regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA en Stichting Het Groene Brein, organiseert sinds 2018 een jaarlijkse Werkconferentie Logistiek voor een Circulaire Economie: 31 oktober 2018, 31 oktober 2019 en 27 oktober (deel I) / 25 november (deel II) 2020 en 4 november 2021 en 11 oktober 2022.

Vanwege het succes van deze bijeenkomsten, maar ook vanwege de behoefte om intensiever samen te werken, was de werkconferentie in 2020 ingebed in verschillende activiteiten gedurende het jaar waarin wordt gewerkt aan de transitie naar circulaire waardeketens. De werkconferentie is het stollings- en samenkomst moment van deze activiteiten die op elkaar aansluiten en waarmee we de transitie naar een circulaire logistieke sector aan jagen.

De werkconferentie

Elk jaar staat de werkconferentie in het teken van een thema. In 2018 was dit Anders Kijken, in 2019 was het Anders Denken en in 2020 Anders Durven Doen. De gedachte achter de thema’s is dat deze elkaar logisch opvolgen: Men moet eerst zien dat er andere manieren zijn om de dingen te bekijken waarna men ook uitgedaagd kan worden om de eigen mindset en manier van denken te veranderen. Alleen dan kan men ook anders gaan doen. Omdat er voor het realiseren van een transitie eigenlijk altijd alle drie de thema’s van belang zijn, hebben we deze toegepast als drie programmalijnen die we de komende periode inzetten: Anders Kijken, Anders Denken en Anders Doen. Hierbinnen ligt de focus op verschillende activiteiten; van het organiseren van de werkconferentie tot het begeleiden van studenten projecten. Eén keer per jaar komen vervolgens alle drie de programmalijnen samen op de Werkconferentie Logistiek in een Circulaire Economie.

Projecten

Alle partners ondersteunen verder op hun eigen manier bedrijven en projecten die bijdragen aan de transitie naar een circulaire economie. Voor TKI Dinalog zijn dat in elk geval: Logi-CE (inmiddels afgerond). Het heeft een vervolg gekregen in onze meer het project over prestatiemetingen in circulaire en duurzame ketens. Eind 2022 zijn ook twee nieuwe projecten toegekend, dit zijn LogiCELL en LINCIT. Tevens hebben we een project gefinancierd over de logistiek die samenhangt met biogas. Kortom genoeg mooie voorbeelden vanuit logistiek.

Verder financiert SIA diverse projecten, bijvoorbeeld middels de KIEM regeling, zoals in de batch van begin 2022. Evofenedex ondersteunt haar leden ook met kennis en haar netwerk.

Wat doen wij?

Anders Kijken

De programmalijn Anders Kijken richt zich op de vraag: Wat is de rol van Logistiek in een Circulaire Economie? Daarmee gaat deze programmalijn enerzijds over het neerzetten van een visie, maar ook over het uitdragen van deze visie en logistiek ondernemers enthousiasmeren voor een circulaire economie.

Delen van Best Practices

Om te inspireren, de mogelijke rol van logistiek te laten zien aan ondernemers bieden we een podium aan best practices waarmee we ondernemers die nieuw zijn met het thema CE willen inspireren; de mogelijke rol van de logistiek in een CE te laten zien en handelingsperspectief te bieden.

Congres Topsector Logistiek

Geregeld vinden evenementen van de Topsector Logistiek plaats. Tijdens deze bijeenkomsten agenderen we de Circulaire Economie als één van de belangrijke transities voor de sector. De bijeenkomsten zijn er op gericht logistiek ondernemers die niet bekend zijn met de Circulaire Economie te inspireren aan de hand van een aantal best practices, maar ook om onderzoeksvragen te identificeren die urgent zijn.

Website

Op termijn wordt deze website uitgebreid met daarop bijvoorbeeld alle uitkomsten van de use-cases die besproken zijn tijdens de werkconferenties of andere bijeenkomsten. Het doel is één centrale bron van inspiratie te creëren voor ondernemers en onderzoekers, maar ook andere geïnteresseerden. Zo voorkomen we dat het wiel steeds opnieuw wordt uitgevonden en maken we (op termijn) inzichten en geleerde lessen vanuit verschillende pilots openbaar toegankelijk (bijvoorbeeld via een kenniskaart Logistiek zoals Het Groene Brein die ook heeft opgezet voor de Circulaire Economie in het Algemeen).

Anders Denken

De programmalijn Anders Denken richt zich op de vraag: Welke kansen biedt een Circulaire Economie voor de Logistiek? Daarmee richt deze programmalijn zich op het duiden van kansen en handelingsperspectieven voor ondernemers, zowel logistiek- als circulair ondernemers.

Raamwerk

Om inzicht te verwerven in wat voor circulaire handelingsperspectieven er bestaan voor circulair en logistiek ondernemers wordt er een door het netwerk een database opgebouwd van circulaire use-cases welke gebruikt kan worden als naslagwerk of dataset voor verschillende communicatie doelen en analyses. Enerzijds bouwen we zo de ‘bewijslast’ van bestaande logistieke circulaire initiatieven op. Door de use-cases vervolgens middels verschillende logistieke en circulaire karakteristieken vast te leggen, kan er anderzijds ook worden gezocht naar specifieke patronen die wellicht voor specifieke type ondernemingen tot een gericht circulair handelingsperspectief kan leiden. Het raamwerk volgt in december 2021 op deze website (wegens omstandigheden vertraagd).

Studentenanalyse

Op dit moment ligt er een eerste aanzet voor het raamwerk waarbij vooral een aantal karakteristieken benoemt zijn. Het idee bestaat om een aantal studenten middels interviews met ondernemers het raamwerk te laten vullen met concrete use-cases. Op basis hiervan kunnen dan vervolgens de karakteristieken worden aangescherpt en een eerste analyse worden gedaan naar mogelijke patronen. Jan Jurriens (Het Groene Brein) is aan het verkennen of dit een interessante studentenopdracht zou kunnen zijn.

Beslisboom en icoonproject Circulaire Consumptiegoederen

In opdracht van het Transitieteam Consumptiegoederen is door Het Groene Brein een beslisboom opgesteld waarin het doel is om logistieke handelingsperspectieven te bieden voor logistieke waardeketens rondom consumptiegoederen (meubels, matrassen, elektronische apparaten en textiel). Daarnaast is een icoonproject in ontwikkeling gericht op de casus Retourlogistiek in de Circulaire Economie

Kennisvragen

De logistiek is een bron van kennis in de transitie naar circulaire waardeketens. Die kennis moet worden ingebracht, maar ook uptodate blijven. Op basis van het raamwerk en de daarin verwerkte use cases is het mogelijk om kennisbehoefte vast te stellen. Het identificeren van kansen voor de logistiek in de circulaire economie is continu in ontwikkeling. De kennisvragen oproepen en adresseren is een belangrijk onderdeel van het proces.

Kennisbehoeftedocument

Binnen de Topsector Logistiek staat de circulaire economie goed op de agenda. Gerichte kennisopbouw en toolontwikkeling kan binnen het programma worden opgepakt. TKI Dinalog neemt ook actief deel in de uitvoering van de Kennis- en Innovatie Agenda Circulaire Economie. Ook binnen LOGITIMO vindt structureel kennisontwikkeling plaats over de transitie naar circulaire logistieke waardeketens. TKI Dinalog neemt het initiatief om tot een kennisbehoeftedocument te komen dat in de verschillende programma’s kan leiden tot programmering van projecten. Het Verslag Werkconferentie 2020 is een waardevolle basis voor dit kennisbehoeftedocument.

Anders Durven Doen

De programmalijn Anders Doen richt zich op de vraag: Hoe zetten we de transitie in gang? Daarmee gaat deze programmalijn over het leggen van de verbinding tussen verschillende partijen om circulaire waardeketens te realiseren en op het identificeren van kennis- en onderzoeksvragen die hierbij naar boven komen. Dit doen we met een learning-by-doing mentaliteit waarbij we al doende leren van praktijkcases.

Use-Cases van ondernemers

Om logistiek en circulair ondernemers te helpen met het vormgeven van circulaire logistieke waardeketens wisselen we kennis en expertise uit gedurende verschillende co-creatie sessies. Dat kan door het jaar heen als een vraag zich aandient en tijdens de jaarlijkse werkconferentie. Vanuit een innovatievraag van een logistiek of circulair ondernemer gaan we tijdens een werksessie aan de slag met het ‘oplossen’ van hun innovatievraag. Hierbij bekijken we een vraagstuk altijd vanuit de rol van de logistiek, de wetenschap en vanuit beleid. Iedereen kan een use-case aandragen bij het platform Logistiek beweegt de circulaire economie.

Logistieke Ketencases

Sommige transitieopgave vragen om een (systeem)verandering bij verschillende type stakeholders (overheid, bedrijfsleven, burgers). Hierin is echter niet altijd 1 heldere ‘probleemeigenaar’ aan te wijzen. In ketencases brengen we (tijdens de werkconferentie) verschillende ketenpartners bij elkaar om samen oplossingsrichtingen te verkennen. De uitkomst van een ketencase zijn aanknopingspunten om deze ketenuitdagingen aan te pakken. Hierbij werken we samen met onderwijsinstellingen (HBO + WO) waarmee we verschillende studenten via minoren, vakken en/of afstudeertrajecten aan interessante onderzoeksvragen kunnen koppelen.

Meer weten?

TKI Dinalog helpt u graag verder, met kennis, contacten of het ontwikkelen/financieren van een project. Neem daarvoor contact op met Robert Ossevoort.